بافت استخوان

استخوان‌های بدن از بافت سخت و محکمی به نام بافت استخوانی همبند تشکیل شده‌است. استخوان یک بافت زنده و در واقع یک انداماست. رشد می‌کند، تغذیه می‌کند، تغییر شکل می‌دهد و می‌میرد. استخوان از سلول‌هایی تشکیل شده که به آن‌ها سلول‌های استخوانی یا استئوسیت (Osteocyte) می‌گویند. این سلول‌ها در کنار یکدیگر قرار نداشته و از هم فاصله زیادی دارند. فاصله بین این سلول‌ها را ماده‌ای بنام مادهٔ بین سلولی پر کرده‌است. این ماده را ماتریکس (Matrix) هم می‌گویند. این ماده یک داربست و شبکهٔ سه بعدی از پروتئین و مواد قندی بخصوصی تشکیل شده که روی آن املاح کلسیم رسوب کرده‌است. این املاح کلسیم عمدتاً از جنس هیدروکسی آپاتیت(Hydroxyapatite) هستند. استئوسیت ها سلولهای استخوان ساز غیر فعال هستند که در حفرهایی به نام Lacuna قرار گزفته اند و در صورت فعال شدن تبدیل به استئوبلاست شده و شروع به ساخت بافت استخوان می کنند و استئوبلاست بعد از پایان روند استخوان سازی دوباره به صورت استئوسیت در حفره لاکونا قرار میگیرد.

استئوسیتها سلولهایی ستاره‌ای شکل‌اند و دو هسته بیضی و پر از کروماتین دارند. این سلولها اغلب در استخوانهای بالغ یافت می‌شوند. هر استئوسیت در پیرامون خود لاکونا دارد. برای جلوگیری از مرگ سلولی، استئوسیت‌ها توسط زواید بسیار ظریف سیتوپلاسمی به یکدیگر مرتبط هستند. این زایده‌ها در نقل و انتقال یونها، مواد غذایی و هورمونها نقش اساسی دارند. استخوان‌یاخته‌هایی که در نواحی عمیق یا پیر بافت استخوانی قرار دارند دارای شبکه آندوپلاسمی ناصاف و دستگاه گلژی کمتری هستند.

تا زمانی که صدمه‌ای به استخوان وارد نشود، استخوان‌یاخته‌ها تقسیم نمی‌شوند. با ایجاد ضایعه، تقسیمات سلولها آغاز می‌شود. تعدادی از آن‌ها به صورت استئوبلاست، ماده زمینه‌ای بی‌شکل را می‌سازند و خود به استئوسیت تبدیل می‌شوند برخی دیگر به صورت یاخته‌های اجدادی استخوان باقی می‌مانند. استخوان‌یاخته‌ها را می‌توان نوعی استئوبلاست بازنشسته شده نامید. طول عمر برخی استئوسیتها تا پایان حیات است.

طرز قرار گرفتن و ساختمان ماده بین استخوانی نظم خاصی داشته وبطوری‌که املاح معدنی آن به شکل تیغه‌های مدور متحدالمرکزی در کنار هم قرار دارند. به این تیغه‌ها لاملا (Lamella) می‌گویند. در مرکز این دوایر متحدالمرکز تیغه‌ای شکل، کانال توخالی وجود دارد که حاوی عروقو اعصاب است. به این کانال یا مجرا کانال هاورس (Haversian canal) می‌گویند. یک مجرای هاورس و ۶–۵ تیغه استخوانی دایره‌ای که دور آن را گرفته‌اند یک ساختمان ظریف را درست می‌کند که به آن سیستم هاورس (Haversian system) می‌گویند.

عروقی که در کانال هاورس سیر می‌کنند وظیفهٔ تغذیهٔ سلول‌های استخوانی یا استئوسیت‌ها را به عهده دارند. هر سلول استخوانی در یک محفظهٔ کوچک به نام لاکونا (Lacuna) قرار دارد. لاکوناها از طریق مجاری باریکی به کانال هاورسی متصل هستند و از آن طریق اکسیژن و مواد غذایی را به استئوسیت‌ها می‌رسانند. فاصلهٔ لاکوناها تا کانال هاورس از یک دهم میلی‌متر کمتر است.