گیرنده درد یا دردگیرنده Nociceptor

گیرنده درد یک گیرنده حسی می‌باشد که به صورت بالقوه باعث انتقال پیام محرک‌های دردزا به نخاع و مغز می‌شود.

تمامی گیرنده‌های درد موجود در پوست و سایر بافت‌ها، پایانه‌های عصبی آزاد می‌باشند و در لایه‌های سطحی پوست، مخاط و همین‌طور برخی از بافت‌های داخلی نظیر پوشش استخوان، دیواره شریان‌ها، سطوح مفصلی، داس مغزی و چادرینه در حفره مغز گسترده‌اند.

در غالب دیگر بافت‌های عمقی، پایانه‌های درد کم تعداد بوده و پراکنده هستند، با این حال هر آسیب بافتی منتشری می‌تواند با تحریک مجموع این گیرنده‌ها باعث ایجاد درد مزمن در غالب این نواحی شود.

درد یک سازوکار حفاظتی است .هرگاه سلول ها در معرض تخریب قرار گیرند درد ایجاد و موجب می شود که فرد برای برطرف کردن عامل ایجاد درد واکنش مناسب نشان دهد.

انواع

این گیرنده‌ها انواع مختلفی دارند مانند نوع گرمایی، مکانیکی، شیمیایی و نوع خاموش.

این گیرنده‌ها از دو طریق مختلف می‌توانند حس درد را به سیستم عصبی مرکزی منتقل کنند یا با آکسون فیبرهای میلینه Aδ fiber که سریعترند (بیست متر در ثانیه) یا فیبرهای نوع c که کندترند.

این گیرنده ها به دو نوع پپتیدرژیک و غیر پپتیدرژیک تقسیم بندی می شوند.

دردگیرندهٔ پوستی (cutanous nociceptor): هریک از انواع دردگیرنده‌هایی که در پوست به محرک‌ها حساس هستند و شامل دو گونهٔ دردگیرندهٔ چندمحرکی و دردگیرندهٔ مکانیکی می‌شود.

الیاف عصبی nociceptive رده اول در شاخ خلفی ماده خاکستری طناب نخاعی ( یا معادل آن در ساقه مغز ، ساب نوکلئوس کودالیس سیستم تری ژمینال ) با نورون های رده دوم مرتبط می شوند. اغلب تعدیلهای درد در اینجا رخ می دهد. میسرهای نزولی از midbrain ، از طریق مکانیسم های مخدر درون زا (endogenous opioid) قادر به مهار یا کاهش فعالیت مراکز بالاتر می شوند.

میزان فعالیت این مکانیسم متغیر است اما بیشتر بخش احساسی /انگیزشی درد توسط تعدیل نزولی (descending modulation) توضیح داده می شود. این دلیلی است بر آنچه چگونه مقادیر آسیب بافتی یکسان مقادیر متفاوتی از درد ایجاد می کنند.

ورود مستمر محرکهای دردناک منجر به تغییر ساختاری در ساب نوکلئوس کودالیس ، شاخه خلفی نخاع و احتمالا تالاموس می شود و سبب: هیپرآلژزیا ، آلودینیا ، بالا رفتن سطح گیرنده ، درد خودبخود و البته یک تغییر عمده در افزایش بیان گیرنده های NMDA روی نورونهای رده دوم می شود.

هیپرآلژزیا: پاسخ افزایش یافته به یک عامل تحریکی دردناک است

آلودینیا : درد نسبت به محرکی است که در حالت نرمال ایجاد درد نمی کند ( مثل نور آفتاب در سوختگی)

دردخودبخودی: درد بدون محرک