سُرخرگهای تاجی یا شَرایین اِکلیلی (Coronary arteries) ، سرخرگهایی هستند که خون را به ماهیچه قلب میرسانند.
سرخرگهای تاجی از آئورت بیرون میآیند. آئورت، شریان یا سرخرگ اصلی بدن میباشد که از بطن چپ، خون را خارج میسازد. شریانهای کرونری از ابتدای آئورت منشأ میگیرند؛ بنابراین جزء اولین سرخرگهایی هستند که خون حاوی اکسیژن زیاد را دریافت میکنند. دو شریان کرونری چپ و راست نسبتاً کوچک بوده و هرکدام قطری کمتر از ۳ یا ۴ میلیمتر دارند.
آناتومی
این سرخرگهای تاجی از روی سطح قلب عبور میکنند و در پشت قلب به یکدیگر متصل میشوند و تقریباً یک مسیر دایرهای را ایجاد میکنند. وقتی پزشکان قدیم چنین الگویی از رگهای خونی قلب دیدند، آن را به تاج تشبیه کردند، به همین دلیل به این شریانها، کرونری (Coronary یعنی تاجی) گفتند که امروزه نیز از این کلمه استفاده میشود. از آنجاییکه شریانهای کرونری قلب دارای اهمیت زیادی هستند، پزشکان، تمام شاخهها و تغییراتی را که ممکن است در افراد مختلف وجود داشته باشد، شناسایی کردهاند.
شریان کرونری چپ(LM) دارای دو شاخه اصلی میباشد که به آنها نزولی قدامی(LAD) و شریان سیرکومفلکس(LCX) یا چرخشی میگویند. شاخه های شریان LAD را دیاگونال و سِپتال و شاخه های شریان LCX را (Obtuse Marginal(OM گویند
شریان کرونری راست(RCA) معمولا به دو شاخه انتهایی اصلی به نام های نزولی خلفی(PDA) و خلفی بطن چپ(PLV) تقسیم می شود. سایر شاخه های RCA شامل کونوس، شاخه RV و acute marginal می باشد.
شاخه SA node گاهی از RCA و گاهی از LCX منشا میگیرد.
در تعداد کمتری از افراد شاخه های PDA و PLV از LCX جدا میشود.
کارکرد
سرخرگ کرونری چپ بیشتر عضله بطن چپ را خونرسانی میکند. بطن چپ موظف است خون را به تمام قسمتهای مختلف بدن پمپ کند بنابراین نسبت به بطن راست دارای عضلات بیشتری است. شریان کرونری راست، معمولاً کوچکتر بوده و قسمت زیرین قلب و بطن راست را خونرسانی میکند. بطن راست خون را به ریهها پمپ میکند. شریانهای کرونری دارای ساختمانی مشابه تمام شریانهای بدن هستند با این تفاوت که فقط در زمان بین ضربانهای قلب (حالت استراحت قلب)، خون دراین شریانها جریان مییابد.
بیماری
تنگ و باریک شدن سرخرگ کرونری (استنوزیس) یکی از نشانههای بیماری سرخرگ تاجی و نتیجه آترواسکلروز است.در این صورت مواد غذایی کافی به قلب نمی رسد و سبب ایجاد سکته قلبی میشود.
تشخیص می تواند با سی تی آنژیو گرافی و یا آنژیوگرافی انجام پذیرد. برای رفع گرفتگی سرخرگهای کرونری از درمان دارویی یا روش آنژیوپلاستی با بالن یا جراحی کنارگذر سرخرگ تاجی استفاده میشود.
پیشگیری
برای پیشگیری از گرفتن رگهای کرونر و ابتلا به سکته قلبی باید از خوردن مواد با چربی بالا دوری کرده زیرا روغنها به خصوص روغنهای اشباع در رگها نفوذ میکنند