سارکوئیدوز
سارکوئیدوز (Sarcoidosis) یک بیماری با علت ناشناخته است که در آن التهاب در گرههای لنفاوی، ریهها،پوست ، کبد، چشمها(شایعترین ان یووئیت قدامی)،پوست و دیگر بافتها رخ میدهد. واژه سارکوئیدوز به معنای «ناهنجاری گوشتمانند» است.
این بیماری به ندرت دهان را متاثر می سازد و به ترتیب در لنف ، لب، کام نرم ، مخاط باکال، لثه ، زبان و استخوان رخ می دهد.
در این بیماری، توده کوچکی از بافت غیرطبیعی گرانولوما در اندامهای خاص بدن شکل میگیرد. گرانولوماها، خوشههایی از سلولهای ایمنی هستند. در برخی مبتلایان، این گرانولوماها از بین نمیروند و در نتیجه موجب التهاب بافت و زخم شدن آن میشوند. این بیماری، تقریباً تمام اندامهای بدن را مورد حمله قرار میدهد، اما اغلب بر ریهها، چشم و پوست اثر دارد. این بیماری در سن ۲۰ تا ۴۰ سالگی شایع است. زنان بیشتر به این بیماری دچار میشوند. سارکوئیدوز در کودکان بسیار نادر است.
این عارضه به اشکال متفاوتی ظاهر میشود. گاهی اوقات تنها در یک قسمت از بدن علائمی ایجاد میکند و گاهی اوقات بهطور همزمان در چندین قسمت از بدن علائمی ایجاد میکند.
این بیماری که همچنین سارکوئید و سارکوئیدوزیس نامیده میشود شامل تجمع غیرطبیعی سلولهای التهابی مزمن به نام گرانولوما است که به صورت گره ندول در ارگانهای متعدد بدن تشکیل میشوند. این گرانولومها غیر کازئیفیه هستند و اغلب در ریه و غدد لنفاوی یافت میشوند، گرچه بالقوه هر اندامی در بدن میتواند درگیر شود. بروز بیماری اغلب تدریجی است. بیماری ممکن است بینشانه یا مزمن باشد. بیماران مبتلا به بیماری در مراحل اولیه بیماری بهطور شایعی خود بخود یا با استفاده از داروهایی نظیر کورتون و متوتروکسات بهبود مییابند. گلوکوکورتیکوئید اساس درمان سارکوئیدوز است.در برخی موارد ندرتاً” بیماران مبتلا به فرمهای شدید تر بیماری و درگیری شدید ریه و قلب درمان نشده و فوت میکنند.
ایجاد اسکار یا بافت جوشگاه در ریه در برخی موارد منجر به نارسایی تنفسی میشود. درگیری قلب در بیماران به صورت تپش قلب و درد سینه بروز یافته و در فرم شدید بیماری در ۵ تا ۱۰٪ مبتلایان تظاهر میکند. علت بیماری ناشناخته است ولی احتمالاً واکنش ایمنی بدن به یک عامل میکروبی یا شیمیائی سبب بروز علائم میگردد گرچه بیماری مسری و واگیردار نیست.
علائم
علائم این بیماری بسیار متغیر است. غالباً بهطور ناگهانی با احساس ضعف، تب، دردهای عضلانی و همچنین برآمدگی سرخ رنگ دردناک در ناحیه ساق پا شروع میشود. چشمها گاهی دردناک و گاهی بینایی ضعیف میگردد. غدههای لنفاوی ممکن است بزرگ شوند و آنها را به صورت تودههای دردناک در گردن، زیر بغل و کشاله ران با دست احساس کرد. بزرگی گرههای لنفاوی ناف ریه در قفسه سینه نیز شایع است. اگرچه هیچ گونه علائمی ندارد اما میتوان آنها را در رادیوگرافی تشخیص داد. ریه غالباً درگیر است و معمولاً علائمی ندارد. اگرچه ممکن است تنگی نفس و سرفه خشک پیدا شود. گاهی میزان کلسیم خون این افراد نیز افزایش مییابد.
گرچه بیماری اغلب اوقات بدون علامت است اما علائم شایع آن شامل خستگی که با خواب بر طرف نمیشود – کمبود انرژی – کاهش وزن – دردهای بدنی و تورم مفاصل – خشکی چشم. تاری دید – تنگی نفس و سرفه خشک – ضایعات پوستی خارشدار و دردناک – اریتم ندوزوم میباشند. سارکوئیدوز و سرطان علائم همدیگر را تقلید کرده و تشخیص افتراقی را مشکل میسازند. ترکیبی از آدنوپاتی دو طرفه ناف ریه و درد مفاصل و اریتم نودوزا (ضایعات برجسته دردناک پوستی) نشانگان لوفگرن نام دارد و پیشآگهی نسبتاً خوبی دارد. درگیری کبد و طحال و کلیهها و قلب و مفز و چشم نیز در برخی مبتلایان به این دیده میشود به همین دلیل آزمایشهای تعیین آنزیمهای کبدی و کلسیم خون و ادرار و نوار قلب و معاینات چشمی سالانه در مبتلایان به این بیماری ضرورت دارد.
درمان
اگر بیماری خفیف باشد پزشک احتمالا دارویی را تجویز نخواهد کرد و با یک رژیم غذایی به روند بهبود بیماری کمک میکند.اما اگر بیماری پیشرفته تر باشد از داروهایی به نام کورتیکواستروئیدها استفاده خواهد کرد استفاده از استروئیدها (کورتون) در درمان سارکوئیدوز بسیار موفقیتآمیز است و در واقع این داروها تنها فراوردههایی هستند که اثر بخشی خوبی دارند. در مورد ضایعات موضعی مثلاً در چشم میتوان دارو را به صورت موضعی مانند قطره بکار برد اما معمولاً درمان به صورت خوراکی تجویز میشود. مصرف کورتون با اندازههای تجویز شده معمولاً بیخطر است. اما اگر دارو در اندازه زیاد و به مدت طولانی مصرف شود ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. بنابراین درمان شامل یک دوره کوتاه مدت با مصرف دارو در اندازه زیاد و به دنبال آن درمان به مدت طولانی با میزان کم ادامه خواهد داشت. اگر مصرف استروئید قطع شود احتمال برگشت بیماری زیاد است و ممکن است ضایعات التهابی بیشتری را ایجاد کند و به همین دلیل ادامه درمان تا ۱۲ ماه یا بیشتر ضروری است.