تیروئید Thyroid
غده تیروئید یا سپردیس غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در قسمت عرضی حنجره، در جلوی گلو قرار گرفته‌است.
کالبدشناسی
این غده جزء بزرگترین غدد اندوکرین بوده و از دو لوب تشکیل شده‌است. وزن تیروئید حدود بیست و پنج گرم و اندازه آن در مردان بزرگتر است. اندازه تیروئید در زنان، در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می‌یابد. تیروئید در قسمت مرکزی دارای ایسموس (تنگه) است که سبب اتصال دو لوب تیروئیدی به یکدیگر می‌شود. ممکن است گاهی لوب سومی هم به شکل هرمی از ایستموس یا دو لوب اصلی دیگر بیرون بزند. در بعضی موارد توده‌های کوچکی از جنس بافت تیرویید در اطراف غده مشاهده می‌شود که به غده اصلی اتصالی ندارند و با نام غدد اکسسوری (فرعی) تیروئیدی شناخته می‌شوند.
واحدهای تشکیل دهنده غده تیروئید آسینوس یا فولیکول است و در قسمت مرکزی آن پروتئین‌های کلوئیدی قرار دارد که خود به عنوان انبار ذخیره هورمون تیروئید استفاده می‌شود. چهار عملکرد اصلی تیروئید عبارت است از:
- جذب و انتقال ید
- ساخت و ترشح تیروگلوبین
- اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمونهای تیروئیدی
- ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون
هورمونهای تیروئید
هورمونهای تیروئیدی شامل شامل تترایدوتیرونین یاT۴، تری یدوتیرونین یا T۳و RT۳ (تری یدوتیرونین معکوس) می‌باشد لازم است ذکر شود که هورمون کلسیتونین نیز توسط غده تیروئید سنتز می‌شود.
از هورمونهای تیروئیدی ذکر شده T۴ به مقادیر بالا ترشح می‌گردد اما T24 بیشترین فعالیت را داراست و RT۳ کمترین مقدار را داراست.
تری‌یدوتیرونین ( Triiodothyronine) یا T۳ با فرمول شیمیایی C۱۵H۱۲I۳NO۴ یک هورمون تیروئیدی است
تیروکسین ( Thyroxine) یا (T4) یکی از هورمونهای مترشحه از غده تیروئید است.در کل به دو هورمون T3(تیروکسین) و T۴ هورمونهای تیروئیدی اطلاق می‌شود.
نحوه سنتز T۳،T4
در ابتدا ما اتصال ید به تیروگلوبین را به واسطه آنزیم تیروئید پروکسیداز داریم که خود سبب تشکیل مونویدوتیروزین یا MIT می‌گردد سپس با اتصال یک واحد ید دیگر ما سنتز دی یدوتیروزین راداریم یا DIT و در نهایت با اتصال DIT دیگر به واسطه آنزیم تیروئید پراکسیداز ما تشکیل T۴ راخواهیم داشت. به منظور تشکیل T۳ نیز یک MIT به یک DIT متصل شده و T۳ سنتز می‌شود.
کلسی تونین: برخی از سلول‌های تیرویید به نام سلول‌های C یا سلول‌های پارافولیکولار، هورمونی پروتئینی به نام کلسی تونین را ترشح می‌کنند که برخلاف هورمون پاراتیروئید (PTH) غلظت خونی کلسیم را کاهش می‌دهد. البته تأثیر این هورمون بر متابولیسم کلسیم در بدن انسان خیلی زیاد نیست.
کلسی تونین در روده (کاهش جذب کلسیم)، استخوان (مهار فعالیت سلول استئوکلست و فعال کردن سلول استئوبلاست)، کلیه (افزایش دفع کلسیم و دفع فسفر) تأثیرگذار است. هورمون پاراتورمون از غده پاراتیرویید ترشح می‌شود و موجب افزایش کلسیم خون می‌شود. هورمون کلسی تونین از غده تیرویید ترشح می‌شود و با کاهش تجزیه و برداشت کلسیم از استخوان‌ها موجب کاهش کلسیم خون می‌شود.