آشنایی با اصطلاحات دندانپزشکی

آشنایی با اصطلاحات دندانپزشکی

انواع دندان

دندان شیری (Deciduous Tooth)

تعداد دندان های شیری ۲۰ عدد (۱۰ عدد در هر فک) می‌باشند که در نیمه هر فک دو دندان پیشین، یک دندان نیش، دو دندان آسیای کوچک قرار گرفته است. تکامل دندان های شیری از دوره جنین و در آمدن آنها پس از تولد و از ۶ ماهگی شروع می‌شود و پس از مدتی ۳۲ دندان اصلی به مرور جایگزین دندان های شیری می‌شوند. از آنجا که دندان های شیری پایه و اساس دندان های اصلی و دائمی هستند، مراقبت از آنها و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان ضروری می‌باشد.

دندان دائمی (Dermanent Tooth)

این دندان ها ۳۲ عدد (۱۶ عدد در هر فک) می‌باشند که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک عدد دندان نیش، دو دندان آسیای کوچک و سه دندان آسیای بزرگ قرار دارد. رویش دندان های دائمی از شش ماهگی شروع و آخرین دندان های آسیای بزرگ به نام دندان های عقل در سنین بیست سالگی در می‌آیند. توضیح اینکه دندان های آسیای بزرگ فاقد دندان های شیری هستند. ۳۲ دندان دائمی، به شرح ذیل تقسیم بندی و نامگذاری شده‌اند:

دندان های پیشین یا پیش یا قدامی و یا انتریور (Anterior Tooth)

به چهار دندان جلویی در فک بالا و پائین (جمعاً هشت دندان)، دندان های قدامی گفته می شود. دندان های قدامی بزرگ، تخت و دارای لبه تیز و باریک هستند که برای بریدن لقمه کاربرد دارند و تک ریشه ای هستند.

دندان های نیش (Canine Tooth)

در طرفین دندان های قدامی، دندان های نیش قرار دارند. شکل و ساختار آنها ضخیم و برجسته است که منتهی به یک سر تیز و برنده می‌شوند. این دندان ها برای بریدن قطعات گوشت بسیار مناسب هستند. 

دندان های خلفی (Posterior Tooth)

دندان های آسیای کوچک (Premolar Tooth)

کنار هر دندان نیش، دو دندان آسیای کوچک (جمعاً هشت عدد) قرار دارند که فاصله بین دندان های نیش تا آسیای بزرگ را پر می‌کنند. سطح روی آنها پهن و تخت و لبه‌های آنها تیز و عاج دار می‌باشد. دندان های آسیای کوچک کنار نیش ها، دو ریشه‌ای و دندان های آسیای کوچک کنار آسیاهای بزرگ، تک ریشه‌ای هستند. در فک پائینی، تمامی دندان های آسیای کوچک، تک ریشه‌ای می‌باشند. 

دندان های آسیای بزرگ (Molar Tooth)

سه دندان آخر در طرفین فک های بالا و پائین، دندان های آسیای بزرگ هستند که شمار آنها جمعاً به دوازده عدد می‌رسد که به ترتیب آسیای اول، دوم، سوم نامیده می‌شوند. دندان های آسیای اول، دقیقاً کنار دومین دندان آسیای کوچک قرار داشته و به دندان های آسیای شش سالگی هم معروف می‌باشند.

دندان عقل (Wisdom Tooth)

دندان های آسیای بزرگ سوم که به دندان عقل نیز معروف می‌باشند، در انتهای فک ها واقع شده و معمولاً بین ۱۶ تا ۲۰ سالگی شروع به در آمدن می‌کنند. از آنجایی که دندان عقل، آخرین دندانی هست که در می‌آید، عمدتاً روی فک جای کافی برای رشد آنها باقی نمی‌ماند. اگر دندان ها بهم فشرده و فک کوچک باشد، ممکن است دندان های عقل زیر سایر دندان ها یا استخوان فک نهفته شوند. اگر تنها قسمتی از دندان عقل دربیاید ایجاد درد و ناراحتی خواهد کرد که در آن صورت باید با جراحی از دهان خارج شود.

اجزای دندان

مینای دندان (Enamel)

سخت ترين ماده موجود در بدن است كه لايه شفاف سطح دندان را تشكيل می دهد. اين بخش از دندان علاوه بر حفاظت از دندان در زيبایی دندان تاثير عمده ای دارد. مينا با پوشاندن سطح تاج باعث محافظت از آن در برابر اعمال جويدن و وسايل ساينده می شود، سختی اين ماده امكان محافظت نسبی مينا و دندان را از پوسيدگی فراهم می كند. با تخريب مينا توسط پوسيدگی يا شكستگی دندان امكان ساخت مجدد آن توسط بدن وجود ندارد.

عاج دندان (Dentin)

عاج یک ماده ی سخت زنده بوجود آمده از تعداد زیادی لول های کوچک (میکروتوبول) می باشد. قسمت عمده بافت دندان از عاج تشكيل شده است كه در زير لايه مينا قرار گرفته است. عاج بطور مداوم در طی عمر انسان تشكيل می شود. پوسیدگی (Dental Caries) اغلب به مینای دندان نفوذ می کند و سپس از عاج دندان سر بیرون می آورد. سختی عاج به اندازه سختی مينا نيست بنابراين سرعت پيشرفت پوسيدگی در آن سريع تر است. 

مغز دندان (Pulp)

بخش زنده داخلی دندان (پالپ) شامل اعصاب، خون و عروق لنفاوی و باقیمانده ی بافت هایی می باشد که در اصل دندان را شکل می دهند. عصب دندان به همراه رگ های خونی در بخش مركزی دندان قرار گرفته اند. اين توده در ريشه به صورت كانال و در تاج به صورت حفره وجود دارد. اعمال مربوط به تغذيه دندان، حس دندان و همچنين وظيفه ساخت عاج جديد به عهده اين بخش از دندان است. با ملتهب شدن اين بافت به دليل ترشح سموم ميكروبی حاصل از پوسيدگی يا جراحات، دندان درد در اين بخش ايجاد می گردد. در صورتی كه پيشرفت پوسيدگی زياد شود و به اين بخش برسد با وارد شدن ميكروب ها به اين بخش، امكان حركت ميكروب ها در چرخه خون و انتقال اين ميكروب ها به نواحی ديگر فراهم می گردد.

استخوان فک (Jawbone)

ريشه دندان را در بر گرفته و از ثبات دندان حمایت می کند. حجم استخوان موجود در اطراف ريشه باعث محكم شدن يا لقی دندان ها می شود.

لثه (Gum)

بافت نرم پوشاننده استخوان فک و اطراف دندان می باشد كه در نواحی مختلف، جنس و كارایی متفاوتی دارد. شكل، قوام، رنگ و ضخامت آن در سلامت دندان تاثير دارد.

پریو (Perio)

پریو: مخفف پریودنتال و پریودنتیکس می باشد و به بافت اطراف دندان گفته می شود.
* از پیشوند یونانی «پِری» به معنی “اطراف، پیرامون” گرفته شده است.

سینوس (Sinus)

کاربرد سینوس در دندانپزشکی دو معنی دارد. یکی حفره های پر شده از هوای درون جمجمه، یعنی سینوس فک فوقانی یا سینوس پیشانی، و دیگری؛ عفونتی که از طریق یک کانال یا شبکه از داخل دندان به بیرون به سمت استخوان تخلیه می شود و مانند یک جوش به نظر می آید. این عفونت ها می توانند داخل دهانی باشند و یا از طریق پوست به بیرون تخلیه شوند.

آپکس یا اپکس (Apex)

انتهای بخش مخروطی دندان را اپکس می نامند.

انسیزال (Incisal)

لبه تیز چهار دندان قدامی بالا و پائین را انسیزال می گویند.

اوربایت (Overbite)

به هم پوشانی عمودی دندان های پیش بالا و پایین در هنگام بسته بودن دو فک اوربایت گفته می شود. این فاصله در حالت طبیعی یک میلی متر است.

سطوح مختلف دندان

سطح مزیال (Mesial)

هر دندان در دهان، توسط سطوح جانبی خود، با دندان های دو طرفش در تماس است. سطح مزیال، سطح جانبی از دندان است که به سمت میدلاین نزدیک بوده و یا به عبارت دیگر به سمت جلو دهان قرار گرفته است.

سطح دیستال (Distal)

سطح دیستال، سطح جانبی از دندان است که از میدلاین دورتر بوده و به سمت عقب دهان می باشد.

سطح باکال (Buccal)

سطحی از دندان که به سمت خارج دهان و گونه می باشد. در واقع گونه ها بر روی سطح باکال دندان ها قرار گرفته اند. نام دیگر سطح باکال، سطح لبیال (Labial) است.

* از واژه سطح باکال، برای دندان های خلفی و از واژه سطح لبیال، برای دندان های قدامی استفاده می شود.

سطح لینگوال (Lingual)

سطح لینگوال، به سمت زبان و داخل دهان می باشد.

سطح اکلوزال (Occlusal)

سطح اکلوزال همان سطحی از دندان ها است که با آن غذا را می جویم. زمانی که دندان های فک بالا و پایین را روی هم می گذارید، در واقع سطح اکلوزال دندان های بالا و پایین برروی یکدیگر قرار می گیرند.

مشخصات ظاهری دندان

کاسپ ها (Cusps)

برآمدگی های مخروطی شکل موجود روی سطح اکلوزال دندان های خلفی را کاسپ می نامند.

ریج ها (Ridges)

نواحی کشیده، کم عرض و نسبتاً برجسته ای بر روی سطح اکلوزال هستند که دارای سه نوع متفاوت هستند:

الف: مارجینال ریج ها (Marginal Ridges)

مارجینال ریج ها بلندترین نواحی سطح اکلوزال در ناحیه مرزی تماس دندان، با دندان مجاور هستند. هر دندان دارای دو مارجینال ریج است، یکی در سمت مزیال و دیگری در سمت دیستال.

ب: ابلیک ریج ها (Oblique Ridges)

ابلیک ریج ها را بر روی تمامی دندان های مولر (دندان های آسیای بزرگ – Molar) و همچنین بر روی برخی از دندان های پرمولر (آسیاهای کوچک – Premolar) دیده می شوند. این ریج ها تقریباً نسبت به شیار مرکزی دندان، زاویه ۴۵ درجه پیدا می کنند.

ج: ریج های ترانسورس (Transverse Ridges)

ریج های ترانسورس را صرفاً بر روی پرمولرها می بینیم، این ریج ها کاملاً مقابل همدیگر قرار گرفته اند و نسبت به شیار مرکزی زوایه ۹۰ درجه دارند.

فوسا (Fossae)

گودی ها و یا فرورفتگی هایی بر روی سطح اکلوزال هستند که حدود این فوسا ها توسط اکلوزال تیبل (Occlusal Table) از یک سو و ریج های موجود روی سطح اکلوزال از سوی دیگر تعیین می گردد. در واقع فوساها، محل قرارگیری کاسپ های دندان های فک مقابل هستند.

* عمیق ترین نقطه فوسا را پیت (Pit) می گویند.

شیارها

شیارهای جداکننده (Dissectional Grooves)

شیارهای اکلوزال را می توان، به صورت خطوط پر پیچ و خمی روی سطح اکلوزال مشاهده کرد که از نظر بصری سطح اکلوزال دندان را مرزبندی می کنند. تمامی شیارها، اکلوزال تیبل را قطع می کنند که این موضوع حد و مرز کاسپ ها را مشخص تر می کند.

الف: شیار مرکزی

شیار مرکزی، در تمامی دندان های خلفی دیده می شود. این شیار از سمت مزیال به سمت دیستال دندان، بر روی سطح اکلوزال کشیده شده است.

ب: شیارهای باکالی و لینگوالی

بر روی سطح اکلوزال بعضی از دندان ها، شیارهای باکالی یا لینگوالی دیده می شود؛ که از شیار مرکزی به سمت باکال یا لینگوال دندان کشیده شده اند. این شیارها در واقع بین کاسپ های سمت باکال و یا سمت لینگوال قرار می گیرند.

اکلوزال تیبل (Occlusal Table)

اکلوزال تیبل، همان حاشیه پیرامونی سطح اکلوزال دندان ها است. این حاشیه در جایی که محل به هم رسیدن سطح اکلوزال با سایر سطوح خارجی دندان (سطوح مزیال، دیستال، باکال و لینگوال) می باشد، به چشم می آید.

آبسه (Abscess)

عفونت دندانی، که اغلب به دلیل مردن و متلاشی شدن عصب (پالپ) درون دندان، در نوک ریشه ی دندان ایجاد می شود.
درمان: این بیماری به دو شیوه معالجه می گردد؛ از طریق شکافتن لثه و یا کشیدن دندان (در صورتی که راهی برای حفظ آن وجود نداشته باشد). در هر دو روش خارج کردن عفونت از طریق بیحسی انجام می گردد. برای ریشه کنی عفونت، دکتر یا دندانپزشک یک دوره ی زمانی آنتی بیوتیک و مصرف ۳ الی ۴ روزه دهان شویه تجویز نماید.

 کراس بایت (Cross-bite)

کراس بایت یا بایت معکوس، نوعی ناهنجاری اکلوژن (برهمایی دندانی) است که یک یا چند دندان یا کل فک به صورت معکوس بسته می شود، یعنی به جای این که فک بالا جلوتر از پایین باشد (اوربایت طبیعی)، در ناحیه ای که دچار کراس بایت است، فک پایین جلوتر از بالا قرار دارد.
معمولاً ادامه این ناهنجاری می تواند محرک ایجاد بیماری های دیگری برای شخص شود که از یک سایش دندانی ساده تا مشکلات پریودنتال (لثه و بافت های اطراف دندان) و همچنین ناهنجاری های اسکلت فکی را به دنبال خواهد داشت و در موارد فراوانی نیز، می تواند به مفصل فکی صدمه وارد سازد. البته در برخی موارد به دلیل تطابق (آداپتاسیون) دراز مدتی که در شخص ایجاد شده، متخصص ارتودنسی توصیه می کند که هیچ درمانی برای شخص انجام نشود. 

ابریژن (Abrasion)خراش، سایش، ساییدگی، فرسایش 
سایش و از بین رفتن ساختمان دندان در اثر نیروهای خارجی (جز جویدن) مثل نگه داشتن چیزی بین دندان ها، مسواک زدن نادرست، استفاده نادرست از خلال دندان و همچنین درآوردن و جاگذاری مکرر دستگاه های دهانی.اتریشن (Attrition)تراشیدن، فرسایش از بین رفتن دندان در اثر فعالیت هایی مانند جویدن. مهم ترین علت اتریشن (سایش) دندانی، دندان قروچه و یا اکسیسم (bruxism) می باشد. 

تفاوت اتریشن با ابریژن: تخریب دندان در ابرژن (برخلاف اتریشن که با ضربه انجام می شود)، با مالش، سایش و اصطکاک اتفاق می افتد (مانند مالیدن سنباده به یک جسم). 

استئوماتیت (Stomatitis) 

استوماتیت به معنی التهاب دهان است که ممکن است فراگیر باشد (مخاط دهان، لب ها، زبان و کام را درگیر کند) یا از نوع استوماتیت آفتی باشد. البته شایع ترین التهاب دهانی، استوماتیت آفتی است. انواع دیگر استوماتیت، معمولاً بعد از رادیوتراپی در داخل دهان ایجاد می شوند. در افرادی که مشکلات بدخیمی سر و گردن دارند و تحت رادیوتراپی هستند، بعد از مدتی مخاط دهان دچار سوزش، زخم و قرمزی می شود که می تواند عوارض بدی به جای گذارد. نوع سوم استوماتیت که می توان در این طبقه بندی به آن اشاره نمود استوماتیتی است که ناشی از ویروس ها از جمله ویروس تبخال به نام هرپتی فرم است و اغلب اوقات در کودکان و گاهی نیز در بزرگسالان اتفاق می افتد.
علل: عفونت، تروما، خشکی، تحریک‌کننده‌ها، عوامل سمی، حساسیت، بیماری‌های خودایمنی، کمبود ویتامین، کم خونی
علائم: التهاب دهان، قرمزی و خونریزی، درد خفیف تا شدید، زخم‌های دهان، تنفس بدبو، استوماتیت ممکن است با بی‌اشتهایی، خستگی، تب و تحریک‌پذیری همراه باشد.

اورجت (Overjet)

این مشکل با جلو آمدگی بیش از حد دندان های پیشین بالا نسبت به دندان های پایین مشخص می شود. عامل آن می تواند عدم تعادل فک بالا و پایین نسبت به هم، عدم هماهنگی قوس های دندانی، بیرون زدگی دندان های جلوی بالا، نبود برخی از دندان های پایین و یا ترکیبی از این موارد باشد.

اورهنگ (Overhang)

در حقیقت نوعی بزرگ شدن سایز دندان است که باعث ایجاد مشکلاتی برای شخص می شود مانند اضافه ماده پرکردگی ترمیمی که فراتر از لبه دندان می رود را اورهنگ گویند. در صورت وجود ناحیه تجمع غیرطبیعی غذا در زیر ناحیه اورهنگ، به آن فود ایمپکشن یا گیر غذایی گفته می شود.
ماده ترمیمی باید در لبه دندان تمام شود. احتمال بالای پوسیدگی ثانویه در این موارد، نشان دهنده اهمیت تراش درست حفره، انتخاب ماده بهینه و کاربرد دقیق ماده ترمیمی در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی ثانویه است.

اروژن (Erosion)

از دست رفتن مینای دندان در اثر اسید را اروژن گویند. مینای دندان بافت سختی است که عاج دندان را محافظت می نماید و در صورت فرسایش و از بین رفتن آن، عاج نمایان شده و دندان در برابر تحریکات بیرونی حساس می گردد. زمانی که غذایی اسیدی می خوریم، مینای دندان هایمان برای مدتی کوتاه نرم می شوند و مقداری از مواد معدنی خود را از دست می دهند، بزاق دهان در اثر یک مکانیسم طبیعی این مینای آسیب دیده را باز سازی می کند. در صورتی که استفاده از مواد غذایی اسیدی مداوم باشد و بزاق فرصت بازسازی مجدد مینای دندان را نیابد، فرسایش و از بین رفتن مینای دندان اتفاق می افتد.

فک جوش شدن دندان و یا انکیلوز (Ankylosis)

در دندان های فک جوش، سمان یا عاج دندان به استخوان فکی اطراف خود به دنبال از بین رفتن بافت های نگهدارنده لثه‏ ای مابین خود و استخوان، می‏ چسبد و در داخل قوس دندانی، اغلب آسیاهای بزرگ درگیر این حالت می‏ شوند. علت واقعی انکیلوز ناشناخته است اما احتمال آن بعد از تروماهای دندانی (ترومای حاد یا مزمن به دلیل التهاب و تخریبی که در بافت نگهدارنده دندان ایجاد می‏ کند) بسیار زیاد می باشد و همچنین زمانی که تحلیل فیزیولوژیک ریشه دندان های شیری متوقف شده یا کاهش یابد نیز ایجاد می ‏شود. این دندان ها از دندان های مجاور کوتاه تر دیده می شوند.

پاکت پریودنتال (Periodontal Pocket)

بیماری پریودنتال یا بیماری لثه می توانند لثه و استخوان اطراف دندان را مبتلا سازند. شما ممکن است به آن مبتلا باشید اما اطلاعی از بیماری خود نداشته باشید، چرا که علائم اولیه خاصی وجود ندارد مگر خونریزی و قرمزی لثه ها هنگام مسواک زدن و بوی بد دهان. به هر حال هر چه بیماری پیشرفت می کند، علائم مشخص تر می شوند که اگر بدون درمان رها شوند بیماری پریودنتال می تواند منجر به لقی دندان ها، تحلیل لثه ها و در نهایت از دست دادن دندان شود. بیماری لثه به دلیل تجمع پلاک در شکاف میان دندان و لثه، با التهاب همراه است و بعد از طی یک دوره می تواند منجر به تخریب و از بین بردن استخوان فک در آن ناحیه گردد. با گذر زمان این مشکل باعث از بین بردن دندان از زیر و سرانجام منجر به پوسیدگی دندان ها و کشیدن دندان می گردد. همچنین مشخص شده است که این بیماری با بیماری هایی مثل بیماری قلبی و مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی (Pre-eclampsia) از طریق مسمومیت سیستمیک بدن در ارتباط است.

علت: باکتری ها عامل اصلی عفونت های پریودنتال و لثه هستند.

التهاب لثه یا ژنژیویت (Gingivitis)

مراحل اولیه بیماری پریودنتال که تنها آماس و التهاب لثه در آن وجود دارد و با جرم گیری اصولی، آموزش بهداشت دهان و استفاده مداوم از مسواک و نخ دندان رفع می شود.

پریودنتیت (Periodontitis) یا پیوره (Pyorrhea)

بیماری پیشرفته لثه که در اثر ادامه ژنژیویت، بافت های عمقی لثه تخریب شده و مراحل مختلفی دارد. در پیشرفته ترین حالت، دندان لق شده و می افتد اما در مراحل ابتدایی، می توان با درمان هایی از انواع مختلف مانند جرم گیری و برساژ گرفته تا کورتاژ لثه، جراحی لثه، گرفت یا پیوند لثه و ترمیم استخوان های اطراف ریشه، به درمان آن پرداخت.

گامی اسمایل (Gummy Smile)

لبخند لثه ای، دیده شدن لثه در هنگام لبخند یا خنده، لبخند لثه نما
از نظر زیبایی نمایان شدن ۲-۳ میلی متر از لثه در خنده عمیق زیباست و بیش از این را لبخند لثه ای یا در اصطلاح دندانپزشکی Gummy Smile گفته می شود. موارد خفیف این حالت، بخصوص در خانم ها، جذابیت بیشتری ایجاد می کند اما در موارد شدید که شخص آن را دوست نداشته باشد می تواند با جراحی زیبایی لثه و در موارد شدید با جراحی فک درمان شود. در درمان این حالت، بخصوص در سنین رشد فک و صورت (زیر ۱۲ سالگی) متخصص ارتودنسی می تواند نقش زیادی داشته باشد.
اگر حالت نمایان بودن لثه در هنگام لبخند، به دلیل کوتاه بودن ارتفاع تاج دندان باشد، ممکن است متخصص لثه (پریودنتیست) بتواند با کم کردن ارتفاع لثه از طریق بالا بردن مگزیلا (فک بالا) به کاهش یا رفع مشکل کمک کند.

اختلالات مفصل فکی (TemporoMandibular Joint – TMJ)

نوعی اختلال مربوط به مفصل فک یعنی همان جایی که فک پایین بع استخوان معبدی جمجمه می رسد. در این اختلال مفصل فک هنگام باز و بسته کردن دهان صدای کلیک مانندی می دهد و اغلب قابلیت باز کردن دهان در این افراد محدود می باشد و فک پایین آن ها در حین باز و بسته شدن انحراف دارد و گاهی روی هم قفل می شود.

پوسیدگی دندان (Dental Caries)

این کلمه در واقع اصطلاح دقیق و تخصصی برای پوسیدگی دندان (Decay) است. اسید تولید شده توسط باکتری فعال در قند، مینای دندان را نرم می کند و به باکتری اجازه می دهد تا به عاج داخلی دندان نفوذ کند، جایی که پوسیدگی اغلب تا زمانی که روی پالپ داخلی (عصب) اثر نگذاشته و موجب ایجاد درد و یا عفونت نشده بدون علائم باقی می ماند.

جرم و یا رسوب دندانی

پلاکی است که رسوب کرده و سفت شده است و برای برداشتن آن نیاز به دندانپزشک یا متخصص بهداشت می باشد.

کیست

بدن برای ممانعت از پخش عفونت سدی ایجاد می کند تا آن را در بربگیرد. کیست یا همان کیسه غشایی مملو از مایع و عفونت نتیجه این سد دفاعی و در استخوان فک می باشد. این اقدام می تواند با علائم بیماری یا بدون علائم بیماری باشد.

گرانولوم

گرانولوم اغلب عفونتی مزمن و در اطراف ریشه ی دندان می باشد. در زمانی که بدن تلاش می کند تا از انتشار مواد سمی درون دندان جلوگیری کند، یک کیست از بافت فیبری عفونی (گرانولوم) بوجود می آورد.

ایمپلنت (Implant)

ایمپلنت دندانی یک پیچ است که به عنوان ریشه‌ دندان توسط یک متخصص، درون فک قرار داده می‌شود.

آمالگام (Amalgam)

آمالگام، ماده پرکننده ایده‌آل در دندانپزشکی و مرکب از ۵۰% جیوه ۳۴/۵% نقره ، ۹% قلع ، ۶%
مس و ۰/۵% روی می باشد. آمالگام آلیاژی است که دو فلز اصلی تشکیل دهنده آن جیوه و نقره است و عناصر دیگر مانند قلع و مس برای ایجاد بعضی خواص به این ترکیب اضافه شده‌اند. آمالگام قبل از ترکیب شدن برای آلیاژ به صورت دو قسمت پودر و مایع وجود دارد.

اباتمنت (Abutment)

ایمپلنت دندانی از دو جز اصلی ساخته شده‌ است. یکی فیکسچر و دیگری اباتمنت. ابتدا به جای دندانی که از دست داده‌اید فیکسچر در داخل استخوان فک شما کار گذاشته می‌شود و سپس بر روی آن اباتمنت همراه با روکش ساخته شده قرار خواهد گرفت.

کامپوزیت (Composite)

مواد دندانی (مواد ترمیمی سفید) که در دندانپزشکی برای ترمیم تاج و یا چسباندن (ترمیم همرنگ دندان) استفاده می شود و از ترکیبات مختلفی ساخته می شود مثل رزین و ذرات کوارتز. اتصال مواد کامپوزیتی به دندان، «باندینگ» خوانده می شود.
کامپوزیت ها ابتدا تنها برای دندان های قدامی (جلویی) به کار می رفت تا هم رنگ دندان باشد اما هم اکنون انواع مختلفی از آن برای همه نواحی دندانی از جمله انواع مخصوص دندان های خلفی (عقبی) نیز ارائه شده است.
کامپوزیت ها به دو صورت خودسفت شونده یا سلف کیور (Self Cure) باشند و یا با نورسفت شونده یا لایت کیور (Light Cure) موجود می باشند. انواع سلف کیور امروزه کاربرد کمتری دارند و لایت کیورها به دلیل استحکام و دوام، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

بلیچینگ (Bleaching)

با گذشت زمان و افزایش سن معولاً دندان ها دچار تغییر رنگ می‌ گردند. این تغییر رنگ در اثر تغییر مواد معدنی مینا و عاج صورت می‌گیرد، به کلام دیگر انسجام مینا به مرور کم شده و شفافیت خود را از دست می‌دهد. بلیچینگ پروسه ای ست که طی آن با استفاده از مواد اکسیدکننده شمیایی، دندان های طبیعی تغییر رنگ یافته، سفید می شوند (طی این روند رنگ دندان ها نسبت به حالت اولیه روشن تر می شود). جنس دندان از عوامل تعیین کننده در میزان سفید شدن دندان است. بر اساس اینکه سفید کردن دندان در مطب انجام شود و یا در خانه، به دو صورت Home Bleach و Office Bleach نامگذاری می شود و شیوه آنها نیز متفاوت است.

اچ کردن (Etching)

استفاده از ژل اسیدی برای ایجاد سطح سخت میکروسکوپیک برروی مینای دندان یا عاج دندان به منظور ایجاد قابلیت پیوند آن با رزین ها.

اف آر سی (FRC)

روشی مقرون به صرفه برای جایگزینی دندان از دست رفته است که در آن به جای فلز، کامپوزیت های تقویت شده با فایبر، پليمرهای تقويت شده با الياف به همراه کامپوزیت استفاده می شود. قاب فیبر به دندان طبیعی با چسب متصل شده می شود بطوری که باند بین کامپوزیت و مینای دندان قدرتمندترین پیوند ممکن در دهان است.

اوردنچر (Overdenture)

اوردنچر نوعی دست دندان است که در دهان بر روی تعدادی پایه قرار می گیرد. این پایه ها می توانند دندان های بیمار باشند که عصب کشی شده و کوتاه می شوند تا در زیر دست دندان قرار بگیرند و یا این پایه ها می توانند ایمپلنت هایی باشند که در فک بیمار قرار داده شده اند.

بازسازی تاج (Build-up)

به بازسازی تاج دندان که در اثر پوسیدگی، شکستگی یا تراش از بین رفته باشد، به کمک مواد ترمیمی و یا روش های دیگر گفته می شود و معمولاً پس از بیلدآپ تاج دندان، روی آن روکش یا کراون قرار داده می شود. بیلداپ دندانی می تواند با مواد ترمیمی مثل آمالگام یا کامپوزیت باشد و یا با پست و کر انجام گیرد. 

پیش از گذاشتن کرون (روکش) برای تاج دندان، لازم است ساختار حمایت کننده آن ایجاد شود. بخشی از تاج که برای حمایت از روکش مهیا می شود بطوری که ممکن است با بیلدآپ توسط مواد ترمیمی، پین داخل تاج، پین داخل کانال (پست های پیش ساخته) یا پست داخل کانال باشد. 

* پین بیلداب به روشی گفته می شود که تاج دندان از بین رفته و با گذاشتن پین در تاج یا داخل کانال ریشه دندان، شکل تاج دندان با مواد ترمیمی باز سازی می شود. 
به ساختار های مصنوعی که جایگزین ساختار از دست رفته دندان می شوند، رستوریشن (Restoration) گفته می شود. روکش یا کراون (Crown) یک رستوریشن است که سطح خارجی تاج دندان را می پوشاند یا به اصطلاح روکش (Veneer) می کند.

بریج (Bridge)

بریج جهت درمان بی دندانی ساخته می‌شود، به این صورت که دو دندان یا ایمپلنت دو طرف ناحیه بی دندانی را همانند پلی به هم متصل کرده و به این ترتیب دندان و یا دندان های از دست رفته را جایگزین می کند. بریج به طور دائم به دندان ها متصل می شود و جهت ساخت آن لازم است که دندان ها تراشیده شوند. در اغلب بریج ها دو طرف محل اتصال دندان های پایه روکش می‌شوند و در بعضی از آنها بریج به دندان های دو طرف توسط باله‌هایی می چسبد و در برخی مواقع این بریج تنها از یک طرف پایه دارد. بریج ها از جنس چینی یا سرامیک اتصال یافته به فلز و گاهی اوقات تنها به وسیله ی مواد سرلمیکی یا چینی ساخته می‌شوند.

بیوپسی (Biopsy)

بیوپسی نمونه برداری از بافت زنده است که می تواند زیر میکروسکوپ و یا با روش های شیمیایی انجام شود.معمولاً تشخیص بیماری های دهان با بیوپسی انجام می‌شود.

بیحسی (Anesthetic)

برای بی‌حس کردن محیط‌ دهان، بسته به نوع کاربردی که دندانپزشک از بی‌حسی در نظر دارد، از مواد و تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود. لیدوکائین به عنوان متداول‌ترین بی حس کننده موضعی در جراحی‌های کوچک و دندانپزشکی استفاده می‌شود.

بی حسی موضعی (Local anesthesia)

اغلب شامل نورآدرنالین (نور اپی نفرین) می شود که بی حسی را برای مدت بیشتری موثر نگه دارد و از خونریزی بیش از حد حین جراحی یا کشیدن دندان جلوگیری کند. برخی افراد ممکن است به بی حسی موضعی عکس العمل بدی نشان دهند، بخصوص اگر بطور مستقیم به رگ ها تزریق شده باشد (راه دقیقی برای شناسایی آن نیست). بی حسی موضعی از طریق بستن موقت راه انتقال سیگنال های عصبی عمل می کند.

بی حسی نسبی

این نوع بی حسی اضطراب و درد را کاهش می دهد اما همچنان به بی حسی موضعی نیاز است. در این نوع بی حسی از مخلوط گاز دی نیتروژن مونوکسید و اکسیژن استفاده می شود که بیشتر برای زنان باردار نیز کاربرد دارد.

تزریق ماده ی بی حسی از طریق انسداد عصب از ریشه

بیشتر مواقع برای اشاره به بی حسی دندان های فک پایین بکار می رود، که شامل تزریقی است که نیمی از فک پائین را بی حس می سازد. فک پایین، برخلاف فک بالا بسیار ضخیم تر است و به ماده ی بی حس کننده اجازه نمی دهد که به درون استخوان نفوذ کند، بنابراین باید عصب را از عقب دهان، در جایی که وارد استخوان فک می شود بی حس کرد.

آرام بخش

آرام بخش خوراکی

آرام بخشی والیوم مانند است که پیش از درمان به صورت قرص به بیمار داده می شود و بعد از مصرف آن بیمار همچنان کاملاً هوشیار و آگاه است ولی کمتر از قبل اضطراب دارد.

آرام بخش وریدی

نوعی نیمه بی هوشی که به عنوان آرام بخش استفاده می شود ولی بیمار را بیهوش  نمی کند. از آرام بخش وریدی برای جراحی های ناخوشایند و طولانی مدت یا در صورت ترس بیمار استفاده می شود. این نوع آرام بخش درون دست تزریق می شود. فردی که آرامبخش به او تزریق شده معمولاً دچار فراموشی می شود و اتفاقات قبل، حین یا بعد از فرآیند را بخاطر نمی آورد.

بایت وینگ (Bitewing)

بهترین حالت رادیوگرافی برای تشخیص پوسیدگی های بین دندانی و بررسی وجود تحلیل استخوان حمایت کننده دندان ها می باشد. جهت تهیه این رادیوگرافی،‌ حلقه کاغذی که دارای یک زبانه (wing)  کوچک است را دور فیلم قرار می دهند، بعد از جایگذاری آن در دهان بیمار، ‌بیمار روی زبانه را گاز می گیرد و در این حالت عکس گرفته می شود. به این خاطر وینگ نامگذاری شده و در نهایت تصویری از دندان های دو فک را در چنین تصویری ارائه می دهد.

روت کانال (Root Canal Therapy – RCT)

معالجه ریشه دندان، درمان ریشه دندان، معالجه ریشه، اندو، روت کانال تراپی، روت کانال، آر سی تی، عصب کِشی، عصب کُشی                 
روت کانال تراپی که به اشتباه به آن عصب کشی نیز گفته می شود یکی از درمان های مهم در دندانپزشکی می باشد. در ابتدا کانال ریشه و حفره مغز دندان که  شامل بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی دیگری می باشد به طور کامل برداشته و تخلیه می‌شوند و سپس تمیز می‌شوند و آنگاه به وسیله یک سوهان کوچک (فایل های اندو)، شکل ‌دهی و با محلول شستشو، عفونت‌ زدایی می‌شوند و سپس آن را با مواد ویژه نرمی مثل گوتاپرکا پر می‌کنند. بعد از این عمل، دندان می‌میرد و اگر بعد از این، دندان عفونی شود باید تحت عمل جراح  انتهای ریشه قرار گیرد.

فیلینگ  (Dental Filling)

جایگزین کردن مواد مصنوعی (مواد دندانی) به جای بافت مینای دندان است که در واقع همان پر کردن دندان می باشد. مواد دندانی مختلفی برای ترمیم تاج دندان وجود دارد که بسته به نوع دندان و نیاز بیمار، به کار می رود.

فیلیپر (Flipper)

یک پروتز متحرک موقتی که در دوره انتظار برای آماده شدن پروتز اصلی استفاده می شود. گاهی به جای بریج و یا ایمپلنت، از فیلیپر برای تک دندان از دست رفته، به صورت دائمی استفاده می کنند.

اینله (Inlay) و انله (Onlay)

اینلی و انلی حدواسط بين پر كردن و روكش دندان می باشند. در مواردی كه ساختمان كافی دندان برای ساپورت پر كردگی وجود ندارد و در عين حال دندان به شدت آسيب نديده باشد، از اين ها استفاده می شود. جنس اینلی و انلی از طلا، كمپوزيت، رزین و يا سراميك است. عمر این ترمیم ها در صورت مراقبت نسبتاً زياد می باشد و به دو صورت مستقيم و يا غيرمستقيم ساخته می شوند.
فرم مستقيم در مطب انجام می شود و با استفاده از كامپوزيت و رزين صورت می گيرد.
فرم غير مستقيم در لابراتور انجام شده و از جنس طلا و یا سراميك می تواند باشد.

پر کردن ریشه بصورت رتروگراد

زمانی استفاده می شود که دسترسی طبیعی به سیستم کانال ریشه توسط پست ها مختل شده باشد. این روش شامل یک نیمه جراحی و برداشتن نوک ریشه دندان، پاک سازی و بستن آن است.

پست ها

معمولاً به صورت پیش ساخته یا پست ریختگی هستند. این پست ها درون کانال های پر شده ریشه دندان مرده قرار می گیرند تا از روکش یا بریج حمایت کنند. اخیراً از پست های غیرفلزی نیز استفاده می شود.

پین ها

زمانی که یک گوشه یا یک نوک دندان از بین رفته باشد، به کار می روند. کار پین ها در واقع تقویت مواد پرکردگی است. پین ها ممکن است باعث ترک خوردن داخلی دندان و از بین رفتن عصب شود.

کلاهک محافظ دندان (روکش)

واژه ی مترادف روکش، که از جنس سرامیک یا طلا ساخته شده و یا دارای ساختار درونی فلزی است (به منظور ایجاد استحکام) که با پرسلن یا چینی (بمنظور حفظ زیبایی) پوشیده شده است. معمولاً از کلاهک یا روکش برای پوشش دادن و محافظت از دندان های شکننده، دارای پرکردگی های وسیع یا دندان های عصب کشی شده جهت حفاظت از دندان و یا بهبود ظاهر آن بکار می رود.

روکش موقت

روکش موقت عمدتاً از پلاستیک ساخته شده می شود و با استفاده از سمان موقت در جای خود قرار می گیرد.

زیرکونیوم

بروزترین ماده ی روکش دندانی زیبایی است. بخش داخلی روکش از زیرکونیوم ساخته شده که سفید است و به خوبی قرار می گیرد و می تواند فشارهای محتمل درون دهان را تحمل کند و بعد با پرسلن برای بدست آوردن زیبایی مطلوب پوشیده می شود.

سرامیک

مواد ترمیم کننده شیشه مانندی هستند که می توان آن ها را ترمیم یا آسیاب کرد یا یک متخصص می تواند با استفاده از سرامیک پودر شده در لابراتوار آن را بسازد و سپس بپزد.

قطع نوک (apex) ریشه دندان

یک نیمه جراحی است که در آن نوک ریشه عفونت کرده برداشته می شود و کانال ریشه دندان پر می شود. بطور کلی در گذشته تنها از آمالگام دندانی استفاده می شد و اغلب از جایی که دسترسی به بالای دندان به دلیل پست ها یا روکش ها یا جایی که پر کردن ریشه ناموفق بوده صورت می گیرد.