راهنمای انتخاب، خرید و نگهداری فرزهای دندانپزشکی

فرزهای دندانی، قطعات مته مانند کوچکی هستند که با اتصال به هندپیس، غالباً برای ایجاد برش در بافت های سختی مثل دندانها و استخوان به کار می روند. این چرخنده های کوچک، یا از طریق برش دادن و کندن، و یا ساییدن، نسج سخت دندان را برمیدارند. همچنین از این وسیله برای صاف کردن و برداشت اضافه های ترمیم های فلزی همچون آمالگام و ترمیم های همرنگ دندان مثل کامپوزیت ها استفاده می شود.

این ابزار کاربردی، در جنس ها، اشکال و سایزهای متفاوتی موجود هستند که با توجه به نوع نیاز دندانپزشک و متد درمانی مورد نظر، انتخاب شده و استفاده می گردند. انتخاب درست، می تواند منجر به تحقق اهداف سودمندی از جمله رعایت ارگونومی دندانپزشک و افزایش راحتی بیمار گردد. هدف کلی از این مطلب، ارائه اطلاعات صحیح و مفید در زمینه کاربرد انواع فرزهای دندانی و راهنمایی های برای انتخاب و خرید آنها می باشد.

رده بندی فرزها از نظر جنس:

فرزهای دندانی در جنس های مختلف ساخته می شوند و این تنوع، مزایا و معایبی را به همراه دارد. اگرچه فرزهای دندانی، در مقایسه با سایر ابزار دندانپزشکی، کوچکتر و نسبتاً کم هزینه تر هستند، اما انتخاب صحیح جنس و نوع آنها، می تواند در بهبود درمان و کاهش زمان اختصاص داده شده به هر بیمار نقش بسزایی داشته باشد.

1. فرزهای استیل (فولادی): 

نخستین فرزها در سال 1891 از جنس استیل ساخته شدند. این فرزها، ابزاری مقرون به صرفه و اقتصادی برای آماده سازی حفره های دندانی و تخلیه دنتین به شمار می روند. آنها عاج را در سرعت های پایین به خوبی در بر می گیرند ولی در سرعت های بالا یا هنگام تراش نسج سخت تری مثل مینا، به سرعت کند می شوند. کند شدن فرز باعث ایجاد لرزش و حرارت در هنگام تراش دندان شده و در نتیجه ناراحتی بیمار و خستگی دندانپزشک را به همراه دارد.

2. فرزهای کاربایدی:

 هنگامی که فرزهای کاربایدی برای اولین بار در سال 1947معرفی شدند، به علت کارایی سریع تر و قابل پیش بینی تر در مقایسه با انواع استیل، به خوبی مورد استقبال قرار گرفتند. این فرزها از تنگستن ساخته شده اند. تنگستن فلزی بسیار سخت (سه برابر سخت تر از فولاد) و مقاوم به دماهای بالاست. به دلیل همین سختی، فرز کارباید می تواند برش های بسیار تیزی را ایجاد کرده و نسج دندان را به راحتی بردارد، بدون اینکه کند شود یا بشکند. این فرزها برخلاف فرزهای الماسی، قابلیت بارها استفاده کردن را دارند. با این حال، به دلیل تمایل به شکست، بهتر است با سرعت بالا مورد استفاده قرار گیرند. فرزهای کارباید، برای جداسازی مواد ترمیمی مثل کامپوزیت های هیبریدی بسیار مناسب هستند و در پایان کار، نتیجه ای تمیز و بدون اشکال به ارمغان می آورند. این فرزها به طور کلی برای آماده سازی حفره های دندانی، تکمیل سطوح ترمیم، جداسازی مواد قدیمی پرکننده، ایجاد فاصله بین دندان های به هم چسبیده و … به کار می روند. تیغه های فرزهای استیل و کارباید به دو شکل ساده و دارای بریدگی های عرضی ساخته می شوند که نوع دوم از قدرت برندگی بیشتری برخوردار است.

3. فرزهای الماسی:

 فرزهای الماسیاز چسباندن ذرات ریز زاویه دار و نوک تیز از یک ماده بسیار سخت (معمولاً الماس) بوسیله ماده زمینه نرم تر بر روی قسمت سر فرز ساخته می شوند. آنها اغلب برای اتصال به هندپیس های high speed (توربین) مناسب بوده و به علت سختی زیاد، برای تراشیدن بافت مقاوم دندان مناسب هستند. در صورت استفاده صحیح، طول عمر زیادی دارند. به دلیل تفاوتی که در نحوه بریدن ذرات برنده به جای تیغه های فرزهای کارباید وجود دارد، فرزهای الماسی برای برداشت اجسام شکننده مثل مینا و سرامیک مناسب تر هستند. در حالی که فرزهای تیغه دار کارباید در تراشیدن اجسام و مواد کشسان مثل عاج موثرتر عمل می کنند. فرزهای الماسی، با توجه به متد درمانی دندانپزشک، درجه زبری بسیار نرم ( 38 الی 44 میکرون) تا فوق العاده خشن (125 الی 150 میکرون) را شامل می شوند و بدلیل طول عمر زیاد و کارایی قابل قبول، در اندازه ها و اشکال بسیار متنوع در دسترس دندانپزشکان قرار دارند.

4. فرزهای سرامیکی:

 فرزهای سرامیکی غالباً استفاده های ترمیمی دارند و عملکرد قابل قبولی در خارج سازی پوسیدگی های دندانی از خود نشان می دهند. آنها همچنین در برداشتن آمالگام موجود روی دندان خوب عمل می کنند. بدیهی است که ترمیم موفق دندان، نیازمند حذف کامل انامل، مواد ترمیمی و پوسیدگی های دندان است. فرزهای سرامیکی این عملیات را در ایمنی بالا و بدون ریسک انجام داده و می توان گفت با کمک آنها هیچ خطری مینای دندان را تهدید نخواهد کرد.هرچند در پایان کار، در مقایسه با فرزهای کاربایدی نیاز به پرداخت بیشتری دیده می شود. فرزهای سرامیکی مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و در عین حال در برداشت پوسیدگی بسیار موثر عمل می کنند.

5. فرزهای پلیمری: 

هنگام برداشت پوسیدگی با فرزهای کارباید، یا سرامیکی، احتمال برداشت اضافی از نسج دندان وجود دارد که ممکن است منجر به باز شدن پالپ گردد. فرزهای پلیمری برای اجتناب از چنین موقعیتی عرضه شده اند. اولین نسل آنها برای برداشت پوسیدگی های عمیق معرفی شد اما پلاستیک مورد استفاده در این فرزها هنگام استفاده در سرعت های بالاتر از 1000 دچار تخریب شدند. فرزهای نسل دوم از جنس پلاستیک مرغوب تری ساخته شد و برای استفاده در سرعت های بالای 4000 دور مناسب هستند. سختی سطح برنده فرز پلیمری، از مینا و عاج سالم کمتر است و از نسج پوسیده بیشتر. این خصوصیت باعث می شود که نسج پوسیده برداسته شود بدون اینکه به نسج سالم دندان آسیبی وارد گردد.

بخش های مختلف بدنه فرز:

سه بخش اصلی بدنه یک فرز شامل Head، Neck و Shank می باشد. در شکل زیر این قسمت ها مشخص شده اند:

شنک، عمده ترین بخش فرز را تشکیل می دهد و قسمتی است که درون هندپیس قرار گرفته و حرکت آن را به درون فرز منتقل می کند. فرزها با توجه به فرم شنک، انواع مختلفی دارند:

1.  (Friction Grip (FG

فرزهایی با این شنک، برای اتصال به هندپیس های  high speed (توربین) مناسب هستند و به طور کلی یکی از انواع فرزهای پرکاربرد در دندانپزشکی ترمیمی محسوب می شوند. این فرزها در سایزها و مدل های مختلف استاندارد، کوچک، طویل و جراحی موجود هستند. این نوع شنک بیشتر در فرزهای الماسی و کاربایدی دیده می شود و معمولاً دارای طولی حدود 20 میلی متر و قطری به اندازه 1.6 میلی متر هستند. فرزهای این دسته، خود انواع مختلفی دارند که با توجه به اندازه و نوع تعریف می شوند:

2. (Right angle/Latch-type (RA

این نوع فرزها، برای هندپیس های low speed (آنگل ها) طراحی شده است، به طور عمده دارای طول 20 میلی متر و قطر حدود 2.35 میلی متر بوده و در انتهای خود دارای حفره ای است که به تحکیم اتصال فرز به هندپیس کمک می کند. این نوع فرز امروزه کمتر برای تراش مستقیم دندان کاربرد دارد و صرفاً در برداشت زواید و صاف و پرداخت کردن پروتز های ثابت و متحرک استفاده می شوند.

3. (Straight handpiece (HP

فرزهایی که در این رده قرار می گیرند، عموماً طویل و بزرگ هستند و در لابراتواری ها برای تعدیل و اصلاح متریال دندانی به کار می روند. برداشت پوسیدگی های عمیق و پرداخت ترمیم های فلزی از دیگر کاربردهای این فرزها می باشد.

تفاوت فرزها از نظر Head:

سر، قسمت کارگر فرز است. در طراحی این قسمت فرزها، دو حالت دیده می شود: در یک حالت، فقط دیواره ها تیغه برنده دارند و قسمت انتهایی صاف است.این نوع فرز برای تراش و گسترش دادن دیواره های حفره به کار می رود. در حالت دیگر، سر فرز فقط در قسمت انتهایی تیغه دارد و دیواره های جانبی آن صاف است. این دسته از فرزها جهت عمیق کردن حفره بدون تراش دیواره ها و تراش حفره های کلاس دو در قسمت پروگزیمال استفاده می شود.  فرزها در اندازه و نوع Head نیز با هم تفاوت دارند. سه نوع رایج آنها عبارتند از:

1. کروی شکل (گرد): 

فرزهای کروی غالباً برای آماده سازی حفره های دندانی، ایجاد نقاط دسترسی، ایجاد آندرکات ها و آماده سازی کانال مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین برای تراش شیارها و تعبیه گیر ثانویه حفره های ترمیمی و برداشت پوسیدگی های عمیق کاربرد دارند.

2. گلابی شکل:

 این نوع فرزها، برای تراش حفره های کلاس یک آمالگام و همچنین تراش ترمیم های گلدفویل استفاده می شوند.

. استوانه ای:

3 این فرزها در شمار کاربردی ترین های دندانپزشکی ترمیمی قرار می گیرند که بیشتر در تراش دندان و ایجاد دیواره های صاف و موازی به کار می روند، به ویژه در ترمیم های غیرمستقیم که در آن عدم وجود آندرکات ضروری است. آنها در دو نوع ساده و یا بریدگی های عرضی در دسترس هستند.

4. مخروطی:

 این فرزها مانند فرزهای استوانه ای، برای تراش دیواره ها و برداشت پوسیدگی ها و صاف کردن دیواره های حفره به کار می روند. که خود شامل دو نوع “ساده” و “دارای بریدگی های عرضی” هستند.

5. مخروطی معکوس:

 فرزهای مخروطی معکوس، برای ایجاد آندرکات و دیواره های متقارب مورد استفاده قرار می گیرند. در کار با این فرزها باید احتیاط کرد چرا که به دلیل داشتن شکل خاص، تمایل به برداشت بیش از حد لزوم نسج دندان در دیواره مجاور پالپ وجود دارد.

منبع: https://dandal.ir/