آنکوژن Oncogene

انکوژن‌ها یا ژن‌های تومورزا ژن‌های تغییر یافته‌ای هستند که در حالت عادی پروتئین‌هایی را، که در کنترل رشد و تکثیر سلول‌ها نقش دارند، بیان می‌کنند. این ژن‌ها در حالت عادی پروتوانکوژن نامیده می‌شوند. ولی در صورت بروز جهش در پروتوانکوژن‌ها، آن‌ها به انکوژن‌ها تبدیل می‌شوند. انکوژن‌ها باعث بروز سرطان می‌شوند. جهش‌هایی که پروتوانکوژن‌ها را به انکوژن‌ها تبدیل می‌کنند، اغلب باعث بیان بیش از حد فاکتورهای کنترلی، افزایش تعداد ژن‌های کدکننده آن‌ها یا تغییر فاکتورهای کنترلی بصورتی‌که فعالیت فاکتورها، افزایش یابد یا نیمه عمر آن‌ها در سلول زیاد شود، می‌گردد. ابتدا انکوژن‌ها در ویروس‌ها کشف شدند که انکوژن‌های ویروسی نامیده می‌شوند. به واسطه جهش در پروموتر پروتوانکوژنها آن‌ها به انکوژن‌ها فعال تبدیل شده و بیان آن‌ها زیاد شده، تکثیر سلول‌ها افزایش یافته و تومور ایجاد می‌شود.

انکوپروتئین

انکوپروتئینها محصول پروتوانکوژن‌ها هستند که در حضور ژن سرکوبگر تومور یا پادگن (آنتی‌ژن) ایجاد می‌شوند. در سلولهای دیپلوئیدی طبیعی دو کپی از هر ژن سرکوبگر وجود دارد. هر دو ژن اغلب از نظر تپیکی غیر فعال‌اند. انکوپروتئین‌ها نقشهای زیادی دارند. بعضی به عنوان لیگاند عمل می‌کنند و در سطح سلول گیرنده دارند و مانند فاکتورهای رشد عمل می‌کنند. برخی از آن‌ها به عنوان گیرنده‌های غشایی عمل می‌کنند. برخی از آن‌ها جی پروتئین هستند که به آن‌ها GTP متصل می‌شود.

پروتوانکوژن

پروتوانکوژنها ژن‌هایی هستند که برخی از آن‌ها فاکتورهای رشد سلول، برخی دیگر، رسپتورهای فاکتورهای رشد، دسته‌ای از آن‌ها اجزاء سیستم انتقال پیام داخل سیتوپلاسم، عده‌ای فاکتورهایرونویسی و برخی از آن‌ها فاکتورهای کنترل‌کننده سیکل سلولی را کد می‌کنند. برخی از ویروسها دارای ژنهایی مشابه انکوژنهای سلولی می‌باشند که در صورتی‌که این ویروس‌ها وارد سلول‌های عادی شوند با بیان انکوپروتئین‌ها، باعث سرطانی شدن سلول‌ها می‌شوند. انکوژن‌های ویروسی را به صورت v-onc نشان می‌دهند. برای مثال، ویروس Rous Sarcoma دارای v-scr و ویروس Rat sarcoma دارای v-ras می‌باشد. محصول پروتوانکوژن‌ها را انکوپروتئین می نامند.